Ostre zapalenie zatok przynosowych rozwija się najczęściej w wyniku zakażenia wirusowego. W Polsce zapalenie zatok przynosowych należy do grupy dziesięciu najczęściej diagnozowanych chorób . Objawy zwykle utrzymują się ok. 10 dni, jednak w niektórych przypadkach mogą dokuczać nawet do 3. miesięcy. Jak rozpoznać zapalenie zatok? Na co zwrócić uwagę podczas leczenia, żeby szybko wrócić do zdrowia?
Objawy zapalenia zatok
Ostre zapalenie zatok przynosowych (OZZP) obejmuje:
- infekcję wirusową (przeziębienie),
- powirusowe OZZP,
- ostre bakteryjne zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych (rozwija się u niewielkiego odsetka pacjentów cierpiących na powirusowe OZZP).
Nawracające OZZP definiuje się jako występowanie w ciągu roku 4 lub więcej epizodów, przedzielanych okresami wolnymi od objawów.
Zapalenie zatok przynosowych charakteryzuje się dwoma lub więcej objawami, z których jednym powinna być:
– blokada nosa/obrzęk/upośledzenie drożności nosa albo wydzielina z nosa (katar przedni/tylny)
oraz
+/- ból/uczucie rozpierania twarzy,
+/- zaburzenia węchu ( u dorosłych)
+/- kaszel ( u dzieci)[1].
Jakie leki mogą złagodzić objawy zapalenia zatok?
Biorąc pod uwagę wirusową etiologię i związany z tym brak skutecznej profilaktyki (nie ma szczepienia) oraz skutecznego leczenia przyczynowego OZZP, leczenie oparte jest na lekach objawowych[2].
W wyniku stanu zapalnego dochodzi do nadprodukcji lepkiej wydzieliny. Zalega ona w zatokach, a wraz z nią różne patogeny i szkodliwe substancje, które dostały się z powietrzem do dróg oddechowych. Żeby przyspieszyć powrót do zdrowia, trzeba przede wszystkim przywrócić drożność zatok, rozrzedzając gęsty śluz. To on odpowiada za większość objawów infekcji, więc jego usunięcie śluzu i oczyszczenie zatok to najważniejszy krok w procesie leczenia.
W pierwszym etapie leczenia stosuje się leki objawowe, typowe dla infekcji wirusowych nosa, tzn.:
- alfamimetyki (np.ksylometazolinę, oksymetazolinię donosowo lub pseudoefedrynę doustnie) – uwaga nie dłużej niż 10 dni,
- leki ziołowe,
- niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ),
- cynk,
- witaminę C,
- 0,9% NaCl – płukanie jam nosa lub spray.
Leki ziołowe stosowane doustnie w ostrym zapaleniu zatok przynosowych mogą zawierać substancje naturalnego pochodzenia, np. olejki eteryczne:
- eukaliptusowy,
- mirtowy,
- cytrynowy,
- pomarańczowy.
Składniki aktywne tych olejków wykazują szereg właściwości pomocnych w łagodzeniu objawów infekcji zatok. Przede wszystkim działają one sekretolityczne, czyli pobudzają wydzielanie rzadkiego płynu, który następnie miesza się z gęstym śluzem i zmniejsza jego lepkość. Oprócz tego wspomniane wyżej olejki nasilają ruchy rzęsek obecnych w zatokach, które transportują wydzielinę na zewnątrz, oczyszczając w ten sposób zatoki. Ponadto badania wykazały, że substancje te mają właściwości przeciwzapalne i antyseptyczne, które mogą dodatkowo przyspieszyć powrót do zdrowia[3].
W leczeniu zapalenia zatok pomocne są także aerozole do nosa, np. zawierające hipertoniczną wodę morską. Ona również może upłynnić wydzielinę i tym samym wzmocnić działanie leków doustnych. Z kolei w celu doraźnego ułatwienia oddychania można zastosować preparaty z ksylo- lub oksymetazoliną. To substancje obkurczające naczynia krwionośne w śluzówce nosa, dzięki czemu mogą zmniejszyć jej obrzęk i ułatwić oddychanie.
Domowe sposoby na zapalenie zatok
Leczenie zapalenia zatok warto wspomóc również domowymi sposobami. W czasie choroby trzeba pić więcej płynów niż zwykle – w ten sposób również można rozrzedzić zalegającą wydzielinę. Pomocne bywają także ciepłe okłady na okolice zatok. Służą do nich specjalne kompresy żelowe, ale można też użyć rozgrzanej na patelni soli, ryżu lub suchego grochu, które następnie zawija się w ręcznik.
Kolejnym domowym sposobem na zatoki jest ich płukanie przy pomocy specjalnej butelki oraz roztworu soli w odpowiednim stężeniu. Ten prosty zabieg może pomóc nawilżyć drogi oddechowe oraz oczyścić je z gęstej wydzieliny.
W procesie leczenia niezwykle ważny jest też odpoczynek i sen – to wtedy organizm się regeneruje i nabiera sił. Jeśli oddychanie w pozycji leżącej jest utrudnione, warto podnieść nieco wezgłowie łóżka, żeby śluz w zatokach nie przeszkadzał w nocnym odpoczynku.
[1] Fokkens WJ, Lund VJ, Hopkins C, Hellings PW, Kern R, Reitsma S, et al. European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps 2020. Rhinology 2020; Suppl.29:1-464. [2] Jurkiewicz D, Rapiejko P, Talik P, Otolaryngol Pol 2022; 76(1); 29-39.[3] Pachecka, M., Pachecka, R., & Pławińska, A. (2014). Zastosowanie substancji pochodzenia naturalnego w leczeniu zapalenia zatok przynosowych w świetle Europejskich wytycznych na temat zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa–EPOS 2012. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 10(4), 427-439.
